Zaburzenie osobowości

Zaburzenie osobowości z pogranicza i płciowość

Osoby z zaburzeniem osobowości typu borderline często angażują się w ryzykowne zachowania seksualne, czy też uprawiają ryzykowny seks. Impulsywność w tym obszarze jest jednym z kryteriów diagnostycznych BPD. Orientacja czy identyfikacja płciowa nie jest tu kryterium diagnostycznym, ale wydaje się, że osoby cierpiące na BPD częściej deklarują zainteresowanie tą samą płcią, czy zgłaszają problemy z identyfikacją płciową.

Na podstawie obserwacji w gabinetach psychoterapeutow, psychiatrów czy psychologów można wysnuć wniosek, że osoby z BPD znacznie częściej niż w ogólnej populacji ludzi niezdiagnozowanych czy cierpiących z powodu innych zaburzeń psychicznych zgłaszają orientację homoseksualną lub biseksualną oraz intymne relacje homoseksualne. Wydaje się również, że częściej zgłaszają się do seksuologów z problemem zmiany płci.

BPD i seksualność: co mówią badania?

Pierwsze badania dotyczące seksualności osób z borderline prowadzono już ponad 30 lat temu. Od końca lat 70. liczba badań dotyczących tego obszaru nie powiększyła się jednak znacząco, a i ich wyniki wydają się mieć niewielki wkład w poszerzenie wiedzy na ten temat.

Wczesne badania w tej dziedzinie często obejmowały jeden lub dwie zmienne seksualności. Na przykład w badaniu 71 hospitalizowanych z powodu borderline (Hull, Clarkin i Yeomans, 1993), kładziono nacisk na odsetek osób w próbce deklarujących promiskuityzm (inicjowanie i nawiązywane relacji seksualnych bez nawiązania więzi emocjonalnej). 46% badanych kobiet poinformowało, że nawiązały kontakty seksualne z partnerami, których nie znały dobrze. 28% zgłosiło pięć lub więcej takich relacji. Nie przeprowadzono jednak takich badań na grupie porównawczej.

W badaniu Kalichmana i Rompa z 2001 r. rzeczywiście, w próbie społeczności osób HIV-dodatnich, z których większość to Afroamerykanie, wyniki dotyczące miary objawów BPD były predykcyjne dla większej liczby partnerów, z którymi kobiety te odbyły stosunek pochwowy.

Kolejne badanie dotyczyło potencjalnego związku między objawami BPD i seksualnymi doświadczeniami wśród 76 ambulatoryjnych pacjentek w klinice chorób wewnętrznych (Sansone, Barnes, Muennich i Wiederman, 2008). Wbrew jednak oczekiwaniom objawy BPD były niezwiązane z całkowitą liczbą partnerów seksualnych. Wyniki tego badania pokazały jednak, że objawy BPD były związane z wcześniej niż w grupie porównawczej odbyciem pierwszego stosunku płciowego, jak również z doświadczeniem gwałtu na randce.

Bardzo ciekawe wyniki pokazało badanie z udziałem kobiet, które uczestniczyły w serii warsztatów małżeńskich dla żołnierzy i ich małżonków (Hurlbert, Apt i White, 1992). Po przeprowadzeniu wstępnych badań przesiewowych opartych na miarach samoopisowych i wywiadzie ustrukturyzowanym wyłoniono ostateczną próbę składającą się z 32 kobiet, u których zdiagnozowano BPD i 32 kobiet, które nie spełniały kryteriów diagnostycznych dowolnego zaburzenia osobowości. W porównaniu z grupą kontrolną u kobiet z BPD odnotowano wcześniejszy wiek inicjacji seksualnej, a także częstsze występowanie dysfunkcji orgazmu i problemy związane z relacjami seksualnymi.

Na pytanie „Czy uważasz, że twoje obecne relacje seksualne są nudne?” 41% kobiet z BPD odpowiedział „tak” w porównaniu do zaledwie 3% kobiety bez BPD. Podobnie na pytanie „Czy mogłabyś mieć romans z kimś kto cię pociąga wiedząc, że nie zostaniesz na tym przyłapana?” 44% kobiet z BPD odpowiedziało twierdząco. Tylko 3% kobiet bez BPD odpowiedziało na to pytanie „tak”.

Na skalach mierzących asertywność seksualną, poczucie własnej wartości seksualnej, zaabsorbowanie sprawami seksu i niezadowolenie z odbytych stosunków kobiety cierpiące na borderline uzyskały w tym badaniu wyższe wyniki. Tak więc, w porównaniu do kobiet bez zaburzeń osobowości, kobiety z pogranicznym zaburzeniem osobowości twierdzą, że czują się bardziej komfortowo w sytuacjach seksualnych czy wyrażaniu swoich potrzeb seksualnych, są bardziej zaangażowane w myślenie o seksie. Równocześnie kobiety te zgłosiły, że częściej i bardziej doświadczają problemów dotyczących obszaru seksu, a także zadeklarowały mniejsze zadowolenie ze zbliżeń.

Temat trudności seksualnych został poruszony w trakcie badań podłużnych przeprowadzonych w ciągu 6 lat na grupie blisko 300 pacjentów z rozpoznaniem zaburzenia osobowości typu  borderline (Zanarini i wsp., 2003). Grupa porównawcza składała się z 72 pacjentów, u których zdiagnozowano jedno lub więcej zaburzeń, ale nie borderline. Badano między innymi takie zmienne jak „unikanie seksu” i „trudności w związku seksualnym”. 61% respondentów z diagnozą BPD w porównaniu do 19% bez tej diagnozy zgłosiło występowanie pewnych trudności w związku seksualnym . Podobnie, respondenci z diagnozą zaburzenia osobowości z pogranicza znacznie częściej niż respondenci w grupie porównawczej unikali aktywności seksualnej. Częstość występowania trudności seksualnych i unikania zbliżeń były częstsze wśród kobiety niż wśród mężczyzn cierpiących na BPD.

Orientacja seksualna wśród osób z BPD

Jak już wspomniano wydaje się, że występowanie orientacji homoseksualnej wśród osób z objawami BPD jest większe niż u osób bez diagnozy. W trakcie badań prowadzonych na osobach hospitalizowanych z powodu BPD w 1987 r. zauważono stosunkowo wysoki wysoki wskaźnik homoseksualizmu u tych pacjentów (Zubenko, George, Soloff i Schulz, 1987). Przebadano 19 mężczyzn i 61 kobiet. Badacze w czasie badania korzystali z kryteriów diagnostycznych DSM-III lub wywiadu diagnostycznego dla pacjentów z pogranicza (DIB) (Gunderson i wsp., 1981) w celu ustalenia diagnozy BPD i uzyskania informacji na temat historii seksualnej. Stwierdzili występowanie u osób z BPD istotnie wyższego wyniku wskaźnika orientacji homoseksualnej zarówno wśród mężczyzna, jak i kobiet niż w próbce kontrolnej. Homoseksualizm zadeklarowało i zaobserwowano u 10 mężczyzn i 7 kobiet.

W innym badaniu Stone zastosował kryteria DSM-III w celu zdiagnozowania 118 mężczyzn i 181 kobiet hospitalizowanych z BPD za pomocą przeglądu wykresu (Stone 1990). Podał wskaźniki orientacji homoseksualnej / biseksualnej na poziomie 16% dla mężczyzn i 1% dla kobiet.

Inna badaczka zajmująca się kwestia orientacji seksualnej u osób z borderline zastosowała metodologię listy kontrolnej opartą na kryteriach DSM-III do przeglądu retrospektywnego w celu zdiagnozowania 27 mężczyzn i 110 kobiet hospitalizowanych z powodu zaburzenia BPD (Dulit i wsp., 1993). 48% mężczyzn i 14 % kobiet z diagnozą zaburzenia osobowości typu borderline deklarowało orientację homo – lub biseksualną. Badaczka stwierdziła, że rozpowszechnienie orientacji homoseksualnej, ale nie przewaga orientacji biseksualnej, było istotnie wyższe u mężczyzn niż u kobiet z pogranicza.

Nowsze badania podłużne na próbce blisko 300 pacjentów hospitalizowanych potwierdziło wyraźne skojarzenie między BPD a nieheteroseksualną (Reich i Zanarini, 2008). W pewnym momencie ponad 10-letniego okresu badań około jedna trzecia mężczyzn i kobiet zgłosiła posiadanie bliskiej i zaangażowanej relacji homoseksualnej.

Niezbadany ląd

Temat seksualności osób cierpiących na borderline wymaga niewątpliwie jeszcze wielu badań. Jest to też obszar niezwykle szeroki i wielowymiarowy. Podsumowując jednak, choć zdecydowanie nie wyczerpując tematu,

istniejące badania wskazują na kilka uogólnień na temat relacji między BPD a seksualnością. Wydaje się, że osoby cierpiące na zaburzenie osobowości typu borderline przechodzą inicjację seksualną we wcześniejszym wieku, częściej angażują się w działalność homoseksualną i są bardziej skłonne do angażowania się w aktywność seksualną z przypadkowymi partnerami. Niekoniecznie natomiast muszą mieć większą liczbę partnerów seksualnych.

Dodatkowo, należy pamiętać, że część osób cierpiących na borderline, w dzieciństwie narażonych było na wykorzystywanie seksualne i przemoc o charakterze seksualnym. W związku z tym ich podatność na stanie się ofiarą kolejnego gwałtu czy napaści na tle seksualnym, nawet w wieku dorosłym, jest większa niż u pozostałych osób. W kwestii funkcjonowania w ramach nawet stałych relacji, wydaje się, że osoby z BPD mają stosunkowo zwiększone prawdopodobieństwo wystąpienia u nich różnorakich problemów seksualnych, niezadowolenia seksualnego i unikania seksu.