Badania i obserwacje kliniczne wskazują, że wśród pacjentów z BPD około 20-50% zgłasza objawy psychotyczne. Najczęstszymi objawami są derealizacja i depersonalizacja, ale obserwuje się również halucynacje, które nie są wynikiem działania narkotyków.
Borderline a psychoza
Występowanie objawów psychotycznych u osób z zaburzeniami osobowości borderline są od dawna znane. Nazwa tego zaburzenia – osobowość z pogranicza- pierwotnie została wprowadzona w celu opisania pacjentów, którzy wydawali się znajdować na granicy nerwicy i psychozy. Chociaż koncepcja ta została później zastąpiona zoperalizowaną diagnozą, objawy psychotyczne zawsze uważano za ważną cechę BPD.
Mimo tego, że powszechnie wiadomo o obecności tych objawów, jedynym kryterium BPD w DSM-IV odnoszącym się do nich jest przemijająca, paranoidalna myśl związana z stresem. Kryteria te nie uwzględniają zatem innych powszechnych objawów, takich jak halucynacje lub długotrwałe epizody paranoidalne.
Do opisywania objawów psychotycznych w BPD używano różnej terminologii. Terminy e były niejasne i trudne do zdefiniowania i odróżnienia. Wśród nich są „myśl quasi-psychotyczna” lub „pseudo-halucynacje”. W 1868 r. Hagen po raz pierwszy wprowadził termin „pseudo-halucynacje”. Od tego czasu podjęto wiele prób zdefiniowania tych zjawisk. Wspólne definicje sugerują, że pseudohalucynacje są rozpoznawane jako takie przez jednostkę i że można je odróżnić od „prawdziwych” halucynacji ze względu na ich jakość i lokalizację. „Pseudo-halucynacje” są zwykle uważane za głosy lub „obrazy wewnętrzne o żywej żywotności”, które są doświadczane „wewnątrz głowy”, podczas gdy „prawdziwe” halucynacje, które występują w schizofrenii i innych zaburzeniach psychotycznych, zazwyczaj w formie halucynacji słuchowych (AVH), są postrzegane jako pochodzące „z zewnątrz” jednostki.
Ostatnie badania sugerują jednak, że
natura halucynacji w różnych populacjach jest mniej jasna. Na przykład Copolov i in. (2014) stwierdzili, że około jedna trzecia pacjentów ze schizofrenią odczuwała halucynacje słuchowe jako wewnętrzne, ta sama liczba pacjentów postrzegała je jako zewnętrzne, a pozostałe jako pochodzące z obu lokalizacji. Co więcej, nie istniało żadne powiązanie między słyszeniem głosów wewnętrznie i „wglądem” w ich halucynacyjny charakter. Przeciwnie, pacjenci z zaburzeniami dysocjacyjnymi, zespołem stresu pourazowego (PTSD), a nawet osoby bez zaburzeń psychicznych, doświadczają halucynacji słuchowych, które można by zaklasyfikować jako „prawdziwe” „halucynacje w zależności od ich lokalizacji (tj. poza głową) i treści.
Dodatkowo, ten sam wzór aktywacji mózgu stwierdzono u osób psychotycznych i niepsychotycznych. Tak więc rozróżnienie to jest dość niejasne i może wprowadzać w błąd a nawet prowadzić do postawienia mylnej diagnozy.
Do tej pory przeprowadzono niewiele badań empirycznych dotyczących objawów psychotyczne w BPD. Dotyczyły one głównie halucynacji lub halucynacji i paranoidalnych złudzeń. Stwierdzono w nich , że halucynacje słuchowe wystąpiły odpowiednio u 21 i 54% pacjentów z BPD. Yee i in. (2005) stwierdzili AVH u 50 spośród 171 pacjentów z BPD (29%) przy użyciu Symptom-Checklist-90 (SCL-90) jako narzędzia przesiewowego. Kingdon i in. (2010) podali, że 46% próbki 33 pacjentów z BPD zgłosiło AVH w Skali Oceny Objawów Psychotycznych (PSYRATS), a 29% doświadczyło paranoidalnych złudzeń. Wskaźniki objawów psychotycznych w nieklinicznych populacjach osób z BPD mogły być jednak znacznie niższe.
W kilku badaniach porównano częstość występowania i jakość objawów psychotycznych u pacjentów z BPD z częstością w innych grupach diagnostycznych. Kingdon i in. (2010) poddali badaniom 111 pacjentów, z których 59 zdiagnozowano jako pacjentów schizofrenicznych a 33 jako cierpiących na zaburzenia osobowości z pogranicza. 19 osób spełniało kryteria obu zaburzeń. 29% z BPD zgłosiło paranoidalne złudzenia,. Dla porównania prawie dwie trzecie pacjentów ze schizofrenią i podwójną diagnozą zgłosiło podobne objawy. Prawie dwie trzecie (63%) próbki opisało również doświadczanie halucynacji słuchowych. Tak było w około połowie (46%) osób z BPD, dwie trzecie (66%) osób ze schizofrenią i jeszcze większą liczbą (90%) pacjentów z obydwoma diagnozami. Autorzy stwierdzili większy dystres i bardziej negatywną treść głosu u pacjentów z samą BPD w porównaniu z innymi grupami.
Chociaż kryteria DSM-IV sugerują, że objawy psychotyczne w BPD są przejściowe, studia badające czas trwania objawów przyniosły sprzeczne wyniki. Miller i in. (1993) wykonali przegląd wykresu objawów psychotycznych (urojeń, halucynacji słuchowych i wzrokowych) u 92 pacjentów z BPD. Stwierdzono, że dwadzieścia siedem procent ( miało epizody psychotyczne, które zwykle trwały wiele tygodni. W badaniu Slotema i in. (2012) pacjenci z BPD doświadczali AVH średnio codziennie przez 18 lat na dobę. Kiedy oceniano poziom stresu pacjentów, pacjenci z BPD z wydłużonym AVH postrzegali je jako wysoce niepokojące.
Czy to na pewno borderline?
Pacjenci z BPD często spełniają kryteria DSM-IV dotyczące innych zaburzeń psychicznych. Z tego powodu zasugerowano, że współwystępujące objawy psychotyczne mogą być związane raczej ze współistnieniem zaburzeń psychicznych niż z BPD. Niestety brak badań i empirycznych dowodów świadczących o powyższym jest niewiele, toteż wyciągnięcie takiego wniosku może być trudne. Dwa badania donoszą, że długotrwałe epizody psychotyczne u pacjentów z BPD były związane z dużą depresją lub nadużywaniem substancji. W badaniu Nishizono-Maher i in. (1993), w którym porównywano pacjentów z BPD, depresją lub oboma zaburzeniami, objawy psychotyczne wydawały się być związane z depresją niezależnie od występowania zaburzenia osobowości typu borderline. Wyniki innych badań z kolei nie potwierdziły takiego związku. Benvenuti i in. (2005)] badali próbkę pacjentów z BPD z zaburzeniami nastroju w ciągu życia (N = 39) i bez zaburzeń (N = 21) za pomocą zorganizowanego wywiadu klinicznego dla spektrum psychotycznego (SCI-PSY). U pacjentów ze współwystępującymi zaburzeniami nastroju cechy maniakalne korelowały z różnymi subdomenami SCI-PSY, ale zaobserwowano jedynie niewielkie różnice między grupami.
Współwystępujące zaburzenia psychotyczne mogą być oczywistym wyjaśnieniem długotrwałych epizodów psychotycznych u pacjentów z BPD. W badaniu Kingdon i wsp. 17% ze 111 pacjentów, u których rozpoznano BPD lub schizofrenię, otrzymało obie diagnozy, a rozpoznanie spektrum dwubiegunowego stwierdzono u 6-15% pacjentów z BPD Odwrotnie, w populacjach pacjentów z zaburzeniami ze spektrum schizofrenii wykazano, że 5-18% wykazuje rozpoznanie BPD.
Większość badań wśród populacji klinicznych pacjentów z BPD jednak jednoznacznie wykluczała pacjentów z zaburzeniami psychotycznymi lub nie podawała żadnych informacji na temat tej potencjalnej choroby współistniejącej, co utrudnia wnioskowanie o potencjalnych związkach z objawami psychotycznymi.
Dodatkowo osoby z zaburzeniami osobowości z pogranicza mogą wykazywać objawy podobne do psychotycznych. Doświadczają zniekształcenia ich postrzegania lub przekonań, a nie wyraźne zerwanie z rzeczywistością. Szczególnie w bliskich związkach mają tendencję do niewłaściwej interpretacji lub wzmacniania tego, co myślą o nich inni ludzie. Na przykład mogą założyć, że przyjaciel lub członek rodziny odczuwa wobec nich skrajnie nienawistne uczucia, gdy osoba ta może być tylko lekko zirytowana lub zła.
Leki czy psychoterapia
Leczenie BPD różni się znacząco od pierwotnego zaburzenia psychotycznego. Istnieją pewne dowody na to, że leki przeciwpsychotyczne o niskim dawkowaniu mogą złagodzić niestabilność nastroju i zaburzenia percepcji u pacjentów z BPD.
Istnieje małe prawdopodobieństwo, że dawki antypsychotyczne stosowane w leczeniu halucynacji i urojeń w pierwotnym zaburzeniu psychotycznym są tak samo skuteczne u pacjentów z BPD , a dodatkowo mogą powodować znaczące skutki niepożądane. Wśród nich należy wymienić przybieranie na wadze, hiperlipidemia i cukrzyca.
Mogą one stać się nowym źródłem stresu. Lekarze mogą również nie skorzystać z możliwości zaangażowania pacjenta z BPD w psychoterapię. Podstawowym sposobem leczenia BPD jest psychoterapia oparta na dowodach.
Chociaż farmakoterapia może być uważana za przydatny dodatek do psychoterapii u pacjentów z BPD, wytyczne zdają się jasno podkreślać symptomatyczny charakter ulgi przy podawaniu leków. Biorąc pod uwagę, że objawy psychotyczne u pacjentów z borderline są często związane ze stresem i ostrymi kryzysami emocjonalnymi, sugerowano, że interwencje psychoterapeutyczne zajmujące się tymi kryzysami powinny odgrywać centralną rolę w leczeniu objawów psychotycznych w BPD.
Artykuł w oparciu o tekst Psychotic symptoms in patients with borderline personality disorder: prevalence and clinical management, Schroeder, Katrina; Fisher, Helen L.b; Schäfer, Ingoa